Wie zijn “ze”?

Iedereen voelt zich af en toe behoorlijk klein en machteloos. Niet alleen de natuur is een overweldigende kracht die wij mensen maar niet getemd krijgen, ook gebeurtenissen komen soms als een vloedgolf over ons heen. We voelen ons dan slachtoffer van krachten die groter zijn dan wij. Sommigen zeggen dat dit gevoel vooral hoort bij mensen die hun eigen kracht en invloed – al dan niet terecht- te laag inschatten. Zelf denk ik het slachtoffergedrag ook te bespeuren bij mensen die opzien tegen de moeite die ze zelf moeten doen om gebeurtenissen te begrijpen en aan te pakken. Iets of iemand buiten jezelf de schuld geven, is nu eenmaal gemakkelijker dan in de spiegel kijken en zelf actie ondernemen. Het zoeken naar zondebokken is inmiddels een maatschappij-brede gewoonte; ‘ze’ hebben het gedaan, zonder dat we aan kunnen geven wie ‘ze’ dan eigenlijk zijn. Vandaar dat ik eens een poging wil wagen. Wie zijn die ‘ze’?

“Ze zijn bewust bezig om de wereld steeds eenvormiger te maken”, zegt een vriendin tegen me. Op mijn vraag wie ze dan voor ogen heeft, komt eerst geen antwoord. Na aandringen zegt ze: “de regering, Rutte, de industrie, etc.” Ze kan het niet bewijzen, maar haar gevoel zegt dat deze ‘ze‘ niet deugen en ze weet zeker dat de wereld de verkeerde kant op gaat. De regering, Rutte en de industrie zijn dus de zondebokken die zij nodig heeft om haar onmacht en ongenoegen op af te wentelen. Ik vraag me af of het ook andere zondebokken zouden kunnen zijn.

Als ik even rondneus op internet, blijkt het aantal mogelijke zondebokken ongelooflijk groot. Het is maar aan wie je het vraagt. De één zegt dat het allemaal de schuld is van het anonieme grootkapitaal, de ander zegt dat alle onheil veroorzaakt wordt door het leger even anonieme aandeelhouders. Sommigen wijzen naar technocraten, anderen wijzen naar het leger. Zowel links als rechts staan in het beklaagdenbankje en vergeet ook de Chinezen niet!

Verder speurwerk leert dat geschiedenisboeken vol staan met mensen of groepen die eerder door anderen als zondebok zijn gebruikt. Denk maar aan de Joden, de zigeuners, de communisten, de alchemisten, de Illuminati, de Tempeliers, de Bilderbergers, aliens, etc. etc.

Het is een menselijk mechanisme: wat mensen niet begrijpen, proberen ze in te kaderen. Door een schuldige aan te wijzen, wordt het onbegrip hanteerbaarder. Zo brengen we een beetje rustgevende orde in de paniekerige chaos van ons leven. Maar dat gedrag wordt een probleem als het ongefundeerd ten koste gaat van anderen. Als we zonder bewijs ‘ze’ kunnen beschuldigen, is het hek van de dam. Voor je het weet ben jij zelf ineens iemands zondebok!

Corona-retoriek

Het aanwijzen van zondebokken heeft nóg een schadelijk effect: de hetze tegen de zondebok leidt af van de feiten en dus van de mogelijkheid om ècht wat ten goede te veranderen. Het huidige Coronadebat is daar een mooi voorbeeld van. Zelfs hoogleraren weten inmiddels te vertellen dat de regering het helemaal fout doet (lees: https://www.volkskrant.nl/cs-b80f8493 ). De gezondheidszorg is een te kort schietende puinhoop en dat is volgens velen de schuld van de regering. Die heeft de afgelopen jaren immers alleen op efficiëntie gestuurd. Door deze zondebok-stelling wordt buiten beeld gehouden dat de burgers van Nederland al decennia weigeren genoeg belasting te betalen om al hun toekomstige wensen -door welke regering dan ook- te laten vervullen. Als wij Nederlanders proberen zo min mogelijk te betalen voor voorzieningen als de zorg en het onderwijs, daalt het niveau van deze voorzieningen vanzelf. Je moet het niet moeilijker maken dan het is en je moet je zeker niet verschuilen achter een gemakkelijke zondebok. ‘Ze’ hebben de zorg en het onderwijs niet uitgekleed; ‘wij’ hebben dat zelf gedaan, omdat we liever geld hebben om op vakantie te gaan!

Links voor als je zelf verder wil zoeken:

Boeken:

  • Complotdenkers (Maarten Reijnders): …over complotdenken door de eeuwen heen en met veel voorbeelden van recente zondebokkerij.
  • Pessimisme is voor losers (Kees van Lede & Joris Luyendijk). …over hoe het er achter de schermen van de politiek en grote concerns ècht aan toe gaat. Ontnuchterend normaal!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.