Wie deugt niet?

Aan de ontbijttafel zijn we het snel eens: sommige advocaten lijken inmiddels net zo crimineel als de criminelen die ze verdedigen. Een advocaat die een client adviseert om te liegen omdat dat voordeliger voor de client is, passeert een ethische lijn, vinden wij. Maar klopt dat ook? Een advocaat die (al dan niet handig) gebruik maakt van het systeem ten behoeve van een lagere straf voor de client, is toch een advocaat die je zou willen hebben (als jij de client zou zijn)? En hoe zit dat eigenlijk met bankiers, verzekeraars, politici, belastinginspecteurs, etc.?

Er is geen systeem te ontwerpen of er zijn wel zwakke plekken in te vinden. Er zullen ook altijd mensen zijn die daarnaar op zoek gaan, omdat ze denken daar zelf beter van te worden. Kortom: we moeten als samenleving geen onrealistische eisen stellen aan welk systeem dan ook.

De rechtspraak is een goed voorbeeld. Rechtsgeleerden hebben met de beste bedoelingen gezocht naar een perfect systeem dat recht doet aan slachtoffers, daders èn de maatschappij.  Maar het systeem kan niet alles oplossen en kan ook niet voorkomen dat slimme advocaten de randjes opzoeken om er dik aan te verdienen.

Hetzelfde geldt op meerdere terreinen. Neem de Belastingdienst, bedoeld om de Staat aan voldoende geld te helpen om de wensen van ons, de kiezers, uit te voeren. Natuurlijk zijn er mensen die op zoek gaan naar- en misbruik maken van- gaten in het niet waterdichte belastingsysteem.

Eenzelfde verhaal kun je ophangen over ons monetaire systeem, subsidieregelingen of wetten in het algemeen. Goed doordacht, goed bedoeld, maar nooit waterdicht. Als samenleving moeten we daarom ook investeren in ethiek; mensen leren kritisch na te denken over wat moreel goed is om te doen.  

Ethiek is echter een modderig pad waarop je gemakkelijk uitglijdt. De meeste mensen deugen, luidt de bestseller van Rutger Bregman, maar er zullen dus ook altijd mensen zijn die dat niet doen. Het is naïef om te denken dat er  een waterdicht systeem te ontwikkelen is, net zoals het naïf is om te denken dat echt ALLE mensen deugen.

Links voor als je zelf verder wil zoeken

• De Bestseller van Rutger Bregman https://decorrespondent.nl/demeestemensendeugen
• Ethiek in de digitale wereld https://www.kenniscafe-emmen.nl/evenementen/ethiek-in-een-digitale-wereld-privacy-en-soci
• Ethiek in de praktijk https://grenzeloossamenwerken.pleio.nl/news/view/95b187f3-b179-45d8-8ebd-6576ba8cb79e/ethiek-kun-je-niet-uitbesteden