WAT IS FILOSOFEREN?

Filosofen zijn door de geschiedenis heen verguisd en geprezen. Toch staat onomstotelijk vast dat ze de mensheid veel stapjes verder hebben geholpen door stil te staan bij waar iedereen aan voorbij liep. Een filosoof kijkt immers verder dan onze neus lang is en daar hebben we door de eeuwen heen veel voordeel van gehad. Maar wat is filosoferen eigenlijk?

Laat ik deze vraag eens taalkundig aanvliegen. ‘Filo’ komt uit het Oudgrieks en betekent ‘houden van’. ‘Sofia’ verwijst in dat zelfde Oudgrieks naar ‘wijsheid’. Een filosoof is dan iemand die houdt van wijsheid. Het woord ‘filosoferen’ is in het Nederlands een werkwoord. ‘Filosoferen’ is dus het verrichten van een activiteit, namelijk ‘houden van wijsheid’.

Maar wat is ‘wijsheid’? ‘Wijsheid’ heeft taalkundig te maken met ‘weten’. ‘Weten’ gaat een stapje verder dan ‘kennen’. Als je iets ‘weet’ heb je de kennismaking met iets verinnerlijkt, zeg maar opgeslagen, zodat je het later kunt hergebruiken. Zo ontstaat ‘kennis’.  

Op dezelfde manier gaat ‘wijsheid’ een stapje verder dan ‘kennis’. ‘Wijs’ betekent dat je niet alleen iets weet of kent, maar dat je het ook nog waarde hebt toegekend. Deze zinssnede legt dat volgens mij goed uit: ‘Kennis is nodig om de dingen goed te doen. Wijsheid is nodig om de goede dingen te doen.’

Terug naar onze beginvraag. Wat is ‘filosoferen’? Filosoferen is dan: ‘houden van weten wat nodig is om de goede dingen te doen.’ Maar hoe maak je dat ‘houden van’ actief? Filosoferen was immers een werkwoord! Ik denk dat je het actief maakt door vragen te stellen. Niet zo maar vragen, maar ‘fundamentele’ vragen. Dat zijn vragen die gaan over fundamentele zaken. Dus niet ‘wat zal ik eens op mijn boterham doen?’ maar ‘kan een mens zonder voedsel?’

Fundamentele vragen zoeken naar een antwoord dat voor iedereen geldt in alle omstandigheden. Dus niet: wat moet ik persoonlijk doen in dit ene specifieke geval? Maar… wat zouden alle mensen moeten doen in dit soort gevallen? De Griekse filosoof Socrates is bekend geworden om deze manier van vragen stellen. We spreken tegenwoordig dan ook over ‘Socratische’ vragen.

Het stellen van een fundamentele of Socratische vraag heeft pas zin als je niet bij voorbaat al een antwoord paraat hebt. Het is dus noodzakelijk dat je de vraag onbevangen en dus onbevooroordeeld stelt, vanuit de gemeende wens een antwoord te vinden. Dat is nog niet zo gemakkelijk, want voordat je het weet, zit er in jouw vraag al een aanname of een mening. Dat maakt het zoeken naar een fundamenteel antwoord nog niet zo gemakkelijk. Misschien dat daarom filosoferen geen populaire bezigheid is?

Ik denk wel dat ik nu in staat ben om een begin van een antwoord te formuleren.

Filosoferen is:

het zoeken naar voor iedereen geldende antwoorden

op vragen die betrekking hebben op het doen van de goede dingen in ieders leven

Moeilijk he! …..filosofeer ze!