Hoeveel polen zijn er eigenlijk?

Als je alleen in Jip-en-Janneke-taal mag spreken, is ‘polariseren’ een moeilijk woord. Omdat het een erg actueel begrip is, wil ik er toch even bij stilstaan. Want wat is ‘polariseren’ eigenlijk?

Het heeft natuurlijk iets met ‘polen’ te maken. De aarde kent maar twee polen; de zuidpool en de noordpool. Die twee liggen ongeveer 12.750 km uit elkaar, aan de uiteinden van de aardbol. Verder kunnen twee dingen niet uit elkaar liggen op deze wereld. Toch vertonen deze twee polen een opmerkelijke overeenkomst. Het is er namelijk extreem koud.

Extreem ver uit elkaar en extreem koud. Dat zijn precies de twee elementen die spelen als je aan het ‘polariseren’ slaat. Dan maak je allereerst het verschil tussen jouw standpunt en dat van een ander zo groot mogelijk; zo groot dat er geen enkel gesprek meer over mogelijk is. Jij hebt gewoon gelijk!

Als vervolgens alle nuance en menselijke warmte uit een gesprek worden gehaald, blijft er een ijskoude sfeer over, waarin het niet meer mogelijk is dat mensen dichterbij elkaar komen. Het gesprek stopt en we kunnen slechts als eigenwijze ijsberen op ons eigen gelijk gaan zitten.

De relatie tussen twee mensen met extreme en tegengestelde meningen mag dan ijskoud zijn, de gemoederen raken juist door die stijfkoppigheid danig verhit. Als niemand bereid is naar de ander te luisteren, ontstaat frustratie. Niemand wordt immers meer gehoord. Zie het maar als een pan waar de deksel op gehouden wordt. In die pan worden druk en temperatuur steeds hoger. Door polarisering lopen de emoties steeds verder op, terwijl we geen stap dichter bij elkaar komen.

Dat is precies wat er momenteel in de wereld gebeurt. Zo waren de Amerikaanse presidentsverkiezingen een prachtig voorbeeld van polarisering. Geen Democraat die nog met een Republikein in gesprek kan en wil (en omgekeerd). Ze zien de ander als de vijand. Het resultaat is een tot op het bot verdeelde samenleving waarin de emoties tot krankzinnig gedrag leiden.

Maar als je goed kijkt, zie je dat steeds meer standpunten verharden, extremer worden en leiden tot frustratie. Of het nou gaat over Corona, het klimaat, Moslims, Christenen, Palestijnen, vreemdelingen, de economie, etc. etc. Polarisatie lijkt het nieuwe normaal geworden.

De media spelen daar een grote en kwalijke rol bij. Emoties zijn goed voor kijkcijfers en dus zoeken media overal naar emotioneel geladen gebeurtenissen. Als die er niet zijn, maken ze die zelf. Een saai meningsverschil wordt door zuigende journalisten net zo lang opgeklopt tot het een hoogoplopend conflict en dus nieuwswaardig is. Omdat wij zulke grote afnemers zijn van de media, krijgen die steeds meer kans om dit spelletje te spelen. De media verdienen dus meer door te polariseren.

Polarisatie levert de maatschappij niets op maar kost wel steeds meer. Onze samenleving gaat kapot door het groeiend onvermogen om nuances te zien en afwijkende meningen te respecteren. De vraag is nu: hoe gepolariseerd ben jij?

The self fulfilling media

Je kent wellicht het begrip ‘the self fulfilling prophecy’; in het Nederlands: ‘de voorspelling die zelf zorgt dat het voorspelde ook echt gebeurt’. Tegenwoordig spreken we van de media die met hun nieuws zorgen dat er nieuws ontstaat (the self fulfilling media). Een voorbeeld: als journalisten mensen in Amerika maar blijven vragen of ze niet bang zijn dat er verkiezingsrellen komen, ontstaan die rellen vanzelf! Met dat zuigend gevraag ontstaat namelijk vanzelf de sfeer waarin die rellen verwacht worden. En wie worden daar beter van? Media verdienen aan nieuws. Rellen zijn nieuws. Vriendschappen niet!

Links om zelf op onderzoek uit te gaan

1. Een leerzame video van het Kennisplatform Integratie & Samenleving

• op hun pagina vind je nog meer lezenswaardige info
• de Universiteit van Utrecht heeft eerder ook geschreven over het Gevaar van Polarisatie
• Vijanddenken is polarisatie; de bewuste strategie van Trump
• Iedereen zijn eigen journaal zodat je alleen nieuws krijgt uit jouw “straatje”